Celem tych badań jest również pomiar postaw wobec narkotyków. Ponadto respondenci pytani są o dostępność narkotyków. Badania ESPAD (finansowane przez KBPN oraz PARPA) realizowane od 1995 roku, co cztery lata, są międzynarodowym projektem, obejmującym dwie grupy wiekowe młodzieży: 15-16 oraz 17-18 lat. W badaniu Młodzież (trzy ostatnie edycje sfinansowane zostały przez KBPN) uczestniczą młodzi ludzie w wieku 18-19 lat. Fundacja CBOS realizuje to badanie od 1992 roku. Obydwa badania przeprowadzane są metodą audytoryjną.
Badania ESPAD
Analizując wyniki badania ESPAD 2007 wśród 15-16-latków odnotowujemy spadek używania konopi w kategorii osób, które spróbowały tego narkotyku chociaż raz w życiu. Średnia europejska tego wskaźnika w przypadku konopi wynosi 19%. W Polsce 16% badanych eksperymentowało z marihuaną i haszyszem, co lokuje nas poniżej średniej europejskiej. W porównaniu do 2003 roku nastąpiło zmniejszenie używania o 3 punkty procentowe. Do krajów o najwyższym wskaźniku eksperymentowania z konopiami (powyżej 30% badanych) należą: Czechy, Wyspa Man, Francja, Słowacja, Szwajcaria oraz Słowenia. Na drugim miejscu w Polsce, po konopiach, plasuje się amfetamina oraz ecstasy – 4% badanych dla obydwu narkotyków. W pomiarze z 2003 roku odsetki te kształtowały się na poziomie 6% dla amfetaminy i 3% dla ecstasy. Grzyby halucynogenne – były używane przez 3% respondentów. Dokładnie taki sam odsetek badanych sięgał po ten narkotyk w Europie. W 2003 roku był on nieznacznie wyższy – 5% badanych zadeklarowało kontakt z tą substancją. W przypadku pozostałych narkotyków, takich jak LSD, kokaina oraz heroina, wskaźnik sięgania po nie wyniósł 2%. Rozpowszechnienie używania w Polsce jest poniżej średniej europejskiej. Polska znajduje się w czołówce Europy, jeśli chodzi o używanie przez 15–16-letnią młodzież leków uspokajających i nasennych bez przepisu lekarza co najmniej raz w życiu. W pomiarze z 2007 roku 18% młodych respondentów miało chociaż raz kontakt z lekami w celach innych niż medyczne. Używanie substancji psychoaktywnych jest bardziej popularne wśród chłopców niż dziewcząt, z jednym wyjątkiem – wspomnianych leków uspokajających i nasennych, z którymi eksperymentowało 24% dziewcząt i 11% chłopców. W przypadku marihuany i haszyszu odnotowujemy prawie odwrotne proporcje: 22% chłopców oraz 11% dziewcząt eksperymentowało z tą substancją. 5% chłopców sięgnęło po amfetaminę oraz ecstasy, w przypadku dziewcząt odsetki te były niższe i wyniosły odpowiednio 3% i 2%.
Badania Młodzież
Analizując wyniki badania Młodzież odnotowujemy spadek rozpowszechnienia używania narkotyków w pomiarze z 2008 roku. Pierwsze badanie zostało przeprowadzone w 1992 r. Wówczas 5% ankietowanych przyznało się do używania narkotyków w ciągu ostatniego roku. Odsetki wzrastały w każdej edycji badania, by osiągnąć 24% w 2003 r.
W 2008 r. kontakt z narkotykami w ciągu ostatniego roku zadeklarowało 15% respondentów, czyli nastąpił spadek o 9 punktów procentowych w stosunku do pomiaru z 2003 r. W badaniu z 2008 r. 12% respondentów deklarowało kontakt z marihuaną lub haszyszem (2003 r. – 18%), a 2% z amfetaminą (2003 r.– 8 %). Innowacyjnym elementem badań w 2008 r. było dodanie do ankiety dodatkowych pytań o używanie narkotyków. Udzielając odpowiedzi badani korzystali z przedstawionej kafeterii substancji. Należy podkreślić, że przy zastosowaniu pytania zamkniętego zawierającego listę substancji, znacznie wzrosły odsetki badanych przyznających się do używania poszczególnych substancji w stosunku do pytania, gdzie respondenci byli proszeni o wymienienie narkotyków, których używali. Wyniki badania wskazują, że najbardziej rozpowszechnionymi substancjami psychoaktywnymi używanymi przez młodzież w 2008 r. były: marihuana i haszysz (31%), leki uspokajające i nasenne bez zaleceń lekarza (22%) oraz amfetamina (9%). W badaniu pytano także o stosowanie tzw. dopalaczy, do których używania przyznało się 4% badanych, co jest porównywalne z używaniem chociaż raz w życiu grzybów halucynogennych (4%), sterydów anabolicznych (3%) oraz leków przeciwkaszlowych w celach nie medycznych (3%). Ponadto rozpowszechnienie używania alkoholu w połączeniu z marihuaną oraz alkoholu z tabletkami wyniosło odpowiednio: 17% i 12%.
