Europejskie Standardy Jakości Programu Profilaktycznego
W Europie coraz wyraźniej widać potrzebę realizacji działań profilaktycznych zarówno w oparciu o przeprowadzoną wcześniej diagnozę, jak również według określonych standardów jakości. Pomimo powszechnej zgody, co do potrzeby wdrażania działań według sprawdzonych metod, nadal nie ma zbyt wielu wskazówek oraz rekomendacji dla praktyków dotyczących najbardziej efektywnych metod profilaktyki.
Projekt „Europejskie standardy antynarkotykowego programu profilaktycznego” miał za zadanie dostarczyć decydentom i specjalistom wspólnie uzgodnionych standardów programów profilaktycznych opartych na solidnych podstawach metodologicznych, które będą pomocne w wyborze, rozpowszechnianiu lub opracowaniu najlepszych praktyk we wszystkich obszarach profilaktyki uzależnień od narkotyków. Dzięki temu osoby zaangażowane w profilaktykę będą miały jednoczesny dostęp do dorobku naukowego, strategii oraz działań praktycznych. Ponadto będą mogły skutecznie realizować cele zawarte w Krajowych Strategiach Antynarkotykowych oraz Unijnym Planie Działania w zakresie Narkotyków. Warto podkreślić, że przy opracowywaniu europejskich standardów wykorzystano różne techniki badawcze: Delphi metod, Focus group oraz Filed testing. Podstawą projektu był przegląd literatury, czyli w tym przypadku, istniejących standardów, wytycznych lub wskazówek. W projekcie uczestniczyło sześć krajów: Włochy, Hiszpania, Węgry, Rumunia, Wielka Brytania, Polska. Liderem projektu był Liverpool John Moores University.
Prace finansowane były ze środków Komisji Europejskiej w ramach Programme of Community Action in the field of Public Health (2003-2008). Angielska nazwa projektu to "European standards in evidence for drug prevention", Numer: 2007304.
Europejskie Standardy Jakości w Profilaktyce Uzależnień od Narkotyków zostały opracowane przez Partnerstwo dla Standardów w Profilaktyce w latach 2008-2010, a następnie opublikowane przez Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA) w 2011 r. (angielska wersja językowa). Oficjalna prezentacja podręcznika odbyła się na corocznej konferencji Europejskiego Towarzystwa Badań w obszarze profilaktyki (European Society for Prevention Research) w tym samym roku.
Polskie wydanie publikacji dot. standardów zostało sfinansowane ze środków Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii.
Standardy zostały sformułowane w oparciu o ośmioetapowy cykl projektowy: 1) Ocena potrzeb, 2) Ocena zasobów, 3) Ramy programu, 4) Konstrukcja interwencji, 5) Zarządzanie i mobilizacja zasobów, 6) Realizacja i monitoring, 7) Ewaluacje końcowe oraz 8) Rozpowszechnianie i doskonalenie. Standardy sformułowano również w oparciu o cztery kwestie wspólne dla wszystkich etapów cyklu projektowego: A) Trwałość i finansowanie, B) Wzajemna komunikacja i udział interesariuszy, C) Organizacja i rozwój personelu, D) Etyczny wymiar profilaktyki uzależnień od narkotyków. Standardy nie narzucają żadnych strategii ani interwencji, a skupiają się na strukturalnych i proceduralnych aspektach działalności profilaktycznej (np. sposobach angażowania uczestników). Standardy stanowią zatem model postępowania w zakresie planowania, wdrażania i ewaluowania działań z obszaru profilaktyki uzależnień od narkotyków. Standardy pomagają określić z poziomu europejskiego, czym jest „wysokojakościowa” profilaktyka uzależnień od narkotyków.
Europejskie Standardy Jakości w Profilaktyce Uzależnień od Narkotyków - Faza II
W 2016 roku skończyła się druga faza projektu Europejskie Standardy Jakości w Profilaktyce Uzależnień od Narkotyków (European Drug Prevention Quality Standards - EDPQS), w której z polskiej strony uczestniczyły Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej (MCSP) oraz Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Projekt pn. "Promocja Dobrych Praktyk w profilaktyce uzależnień od narkotyków" był finansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach unijnego Programu Informacji i Profilaktyki Uzależnień od Narkotyków (Drug Prevention and Information). Projekt był realizowany pod przewodnictwem Liverpool John Moores University we współpracy z 14 organizacjami partnerskimi z Europy.Druga faza projektu EDPQS miała na celu praktyczne wdrożenie Europejskich Standardów poprzez opracowanie materiałów dodatkowych, na które składają:
- materiały wspierające wdrożenie Standardów w działania praktyczne,
- szkolenia m.in. dla trenerów, dla realizatorów działań praktycznych oraz twórców strategii w przedmiotowym zakresie,
- wskaźniki mające na celu potwierdzenie osiągnięcia Standardów,
- specjalistyczne publikacje na tematy ściśle związane ze standardami jakości w profilaktyce.
Większość podręczników została przetłumaczona na język polski i wydana przez MCPS. Są one dostępne pod linkami:
Podręcznik nr 1 dla twórców strategii, kierowników strategii, realizatorów strategii, decydentów, zleceniodawców i sponsorów np. przedstawicieli samorządu terytorialnego:
http://prevention-standards.eu/wp-content/uploads/2015/03/EDPQS_Toolkit1_Funding_Decision-Making_PL.pdf
Podręcznik nr 2 dla twórców i realizatorów programów profilaktycznych:
http://prevention-standards.eu/wp-content/uploads/2015/03/EDPQS_Toolkit2_-Self-Assessment_PL.pdf
Podręcznik nr 4 podręcznik dla osób wdrażających standardy (przykłady implementacji):
http://prevention-standards.eu/wp-content/uploads/2015/03/EDPQS_Toolkit4_-Adaptation_Dissemination_PL.pdf
Powyższe materiały mogą stanowić pomoc dla wszystkich osób zaangażowanych w działania profilaktyczne w procesie doskonalenia własnego warsztatu w oparciu o solidne dowody naukowe. Standardy zostały opracowane jako materiały do wykorzystania w profilaktyce narkotykowej, jednakże mogą one również znaleźć zastosowanie w innych obszarach działań profilaktycznych.
Więcej informacji na temat Europejskich Standardów znajduje się na stronie internetowej projektu (www.prevention-standards.eu).
opracował: Artur Malczewski
